holz|elle
swF.
‘Holzelle’, Längenmaß für Waldvermessung:
so schol iede ruten behalten funffczehen waldelen ader rechte holczelen
StRBrünn
223;
agri culti xii. cubitos, quod uulgo holzellen uocatur UrkEnns
2,599
(a. 1228)
holzelôs
Adj.
‘ohne Holz’ (als Ausdruck für etw. nicht Vorhandenes):
hin, übermut, an selden lam, / du holzeloser witze ein stam! Frl
5:41,18
holzen
swV.
1
‘mit Holz versehen’
2 rechtsspr. ‘Holz fällen und aus dem Wald holen’ (s.a. DRW 5,1458)
1
‘mit Holz versehen’
[in der Löwenlegende:] wand im [dem
Löwen] dort sin loser [der Esel] quam,
/ dem daz ioch baz gezam / und daz hus zu holzene Pass III
512,2
2
rechtsspr. ‘Holz fällen und aus dem Wald holen’ (s.a. DRW
5,1458):
sij sullen sijn gehoultzt in den welden deir greve UrkDüren
69,5
(a. 1342);
item ouch sol man wüssen, das kayn vogt noch amptman nit fürbas holtzen soll
jn dhaynen holtzern WeistGr
1,300
(a. 1330 kopial).
– als Dienstleistung, jmdm. ~ :
die zwei unde sibinzzig dörfer, die deme küninge holzent
RbBasel
9,4.
– refl.:
vn̄ bit vnsme gehencnisse solin di zuene bruͦdere Symon vnde
Conrat bit vir esillin sich holzin in deme Rusberge UrkCorp (WMU)
N282,23
holzgatze
F.
ein Baum:
cassia lignea haizt ain holzgatz. daz ist ain paum in Arabia
BdN
363,8
holzgaʒʒe
swF.
‘Holzweg, Waldweg’
obewendic der holtzgassen in deme gerivte ein halben ager UrkCorp
(WMU)
N150(2),42
holzgëlt
stN.
‘Holzabgabe, Waldzins’
ez schol ain ieclich burger verlosungen [versteuern]
sweingelt, vischgelt, [...] holtzgelt NüP
165
holzgenôz
stswM.
‘Holzgenosse’ (nutzungsberechtigter Teilhaber an einem
Wald):
van der Burgele [vom Bürgeler Wald] sprechgen wir, dat
der ertzebischof behalden sal sin recht, der greue van Gulege inde huͦltzgenosen
ier recht, na deime dat die huͦltzgenosen deylent van alders up ieren eyt
UrkNiederrh
3,35
(a. 1306).
2,436
(a. 1279)
holzgewalt
stMF.
Pl. gewelte.
‘ Rechtsanteil an der Waldnutzung’ (s. DRW 5,1476):
sex potestates lignorum in nemore apud Geystingen, que proprie dicuntur
holtzgewelde RegErzbKöln
4,338
(a. 1323);
unum ‘hoilszgewelt’ UrkGerKöln
316
(a. 1324).
179
(a. 1285);
halue holszgewalt UrkNiederrh
2,576
(a. 1297).
2,443
(a. 1281).
2,461
(a. 1283)
holzgrâve
swM.
‘Waldgerichtsherr’
Adolfus de Wilere holtgravius RegErzbKöln
2,248
(a. 1186);
ut [...] pro singulari arbore quercina holtgrauio,
[...] quinque solidos [...]
oportebit erogare UrkNiederrh
2,146
(a. 1243)
holzhabere
swM.
‘Hafer als Abgabe für Waldnutzung’ (s. DRW 5,1480):
auena de siluis, que dicitur holtzhabern UrbBayS
3,609
holzhac
stM.
zu
hac
4
.
‘Waldgebiet’
der holzhag, der das holzlehen hat daz daz bistuom haizzet, giltet 10 β δ uf s.
Michels tag WeistGr
6,293
(a. 1316)
holzhacker
stM.
‘Holzfäller’
die holzhacker [...] daz holz oder die
paum hawen BdN
309,9
holzhalp
Adv.
‘waldwärts’
swelch man ein liebes vihe hat, / der heize den ruͤden
ziehen / holtzhalb Rennew
30714
holzhege
swM.
‘Waldhüter’
sie sullen ouͤch seczen eynen holczegen. der sal en geben iedes iares ires
heren holczis eynen acker WeistErf
136
(14. Jh.)
holzheie
swM.
‘Waldhüter’
swer aver vert mit wizzen in ein gefursts holtz, dô des fursten pan auf leit,
erwischet in der holtzhay dar inne und pfendet in [...], sô
[...]
RbRupr
108.
110
holzheit
stF.
‘Holzbeschaffenheit’
sol holtz fúr [Feuer] werden,
so muͦs es von not siner holtzheit entwerden [aufgeben]
Tauler
295,33
holzhërre
swM.
‘Waldherr’ (der Wald- und Holzangelegenheiten überwacht, s. DRW
5,1484f., IV):
von ainer hôfstat ze Hûndersingen, do ietzo Uͦlrich der hôlzherre ûf sitzet
UrkHeiligkreuztal
225,11
(a. 1342)
holzhouwen
stN.
‘Holzschlag’
vmbe alle dye clage [...], dye ich hatte
[...] vmbe ecinan [
→
atzen swV. ‘das Vieh weiden lassen’
]
vnde vmbe holz howin UrkCorp (WMU)
649,16
holzhûfe
swM.
‘Holzhaufen’
er [...] gepot dem tier, daz ez oben auf
ainen holzhaufen stig BdN
265,17
holzhuon
stN.
‘Huhn als Abgabe für Waldnutzung’
ez git oͧch je der man, der duͥ hoͤltzer nusset, ein
huͦn, und heisset das ein holtzhuͦn UrbHabsb
1:323,13.
1:323,2
|